Trombositler (trombositler) süňk ýiliginde ýetişen Megakaryositleriň sitoplazmasyndan çykýan sitoplazmanyň ownuk bölekleri.Megakaryosit süňk ýiliginde gematopoetiki öýjükleriň iň az mukdary bolsa-da, süňk ýiliginiň nukleirlenen öýjükleriniň umumy sanynyň bary-ýogy 0,05% -ini emele getirýän hem bolsa, öndürýän trombositler bedeniň gemostatiki işi üçin örän möhümdir.Her Megakaryosit 200-700 trombosit öndürip biler.
Adaty ulularyň trombosit sany (150-350) × 109 / L.Trombositler gan damarlarynyň diwarlarynyň bitewiligini saklamak wezipesine eýedir.Trombositleriň sany 50 to çenli peselende, gan basyşy 109 / L-den pes bolanda, ownuk şikes ýa-da diňe gan basyşynyň ýokarlanmagy deride we submukozada gan staz tegmillerine, hatda uly purpura sebäp bolup biler.Sebäbi trombositler endotel öýjükleriniň bölünip çykan boşluklaryny doldurmak üçin islendik wagt damar diwaryna ýerleşip bilýär we endotel öýjükleriniň bitewiligini saklamakda ýa-da endotel öýjüklerini bejermekde möhüm rol oýnap bilýän damar endotel öýjüklerine birleşip bilýär.Trombositler gaty az bolanda, bu funksiýalary ýerine ýetirmek kyn we gan akma tendensiýasy ýüze çykýar.Aýlanylýan gandaky trombositler köplenç “stasionar” ýagdaýda.Bloodöne gan damarlary zaýalananda, trombositler ýerüsti kontakt we käbir garynlaşma faktorlarynyň täsiri arkaly işjeňleşýär.Işjeňleşdirilen trombositler gemostatiki proses üçin zerur maddalaryň bir toparyny çykaryp biler we ýelmemek, jemlemek, goýbermek we adsorbsiýa ýaly fiziologiki funksiýalary ýerine ýetirip biler.
Megakaryosit öndürýän trombosit, süňk ýiligindäki gematopoetiki kök öýjüklerinden hem alynýar.Gematopoetiki kök öýjükleri ilki megakaryosit nesil öýjüklerine bölünýär, koloniýa emele getiriji birlik megakaryosit (CFU Meg).Öýjükli öýjük tapgyrynyň ýadrosyndaky hromosomlar, adatça, 2-3 ploididir.Çaganyň öýjükleri diploid ýa-da tetraploid bolanda, öýjükleriň köpelmek ukyby bolýar, şonuň üçin bu Megakaryosit çyzyklarynyň öýjükleriň sanyny artdyrýan döwürdir.Megakaryosit nesil öýjükleri 8-32 ploidli Megakaryosit bilen hasam tapawutlananda, sitoplazma tapawutlanyp başlady we Endomembrana ulgamy kem-kemden tamamlandy.Ahyrynda membranaly madda, Megakaryositiň sitoplazmasyny köp ownuk ýerlere bölýär.Her öýjük doly aýrylanda trombosit bolýar.Trombositler Megakaryositden damaryň sinus diwarynyň endotel öýjükleriniň arasyndaky boşlukdan düşüp, gan akymyna girýär.
Immunologiki aýratynlyklara düýbünden başga.TPO esasan böwrekler tarapyndan öndürilýän, molekulýar agramy takmynan 80000-90000 bolan glikoproteindir.Gandaky trombositler azalanda, gandaky TPO konsentrasiýasy ýokarlanýar.Bu kadalaşdyryjy faktoryň wezipeleri şulary öz içine alýar: gen nesil öýjüklerinde DNK sintezini güýçlendirmek we öýjük poliploidleriniň sanyny köpeltmek;Protein Belogy sintez etmek üçin Megakaryositleri höweslendiriň;Meg Megakaryositleriň umumy sanyny köpeltmek, trombosit önümçiliginiň artmagyna getirýär.Häzirki wagtda Megakaryositleriň köpelmegi we diferensiýalaşdyrylmagy, esasan, iki basgançakda iki kadalaşdyryjy faktor bilen kadalaşdyrylýar diýip hasaplanýar.Bu iki sazlaýjy, megakaryosit koloniýasyny oýandyryjy faktor (Meg CSF) we Trombopoietin (TPO).Meg CSF esasan nesil öýjüginde hereket edýän kadalaşdyryjy faktor bolup, onuň roly megakaryosit progenitor öýjükleriniň köpelmegini kadalaşdyrmakdyr.Süňk ýiligindäki Megakaryositleriň umumy sany azalanda, bu kadalaşdyryjy faktoryň önümçiligi ýokarlanýar.
Trombositler gana girenden soň, diňe ilkinji iki günüň dowamynda fiziologiki funksiýalary bar, ýöne ortaça ömri 7-14 gün bolup biler.Fiziologiki gemostatiki çärelerde trombositleriň özleri dargap, jemlenenden soň ähli işjeň maddalary çykararlar;Şeýle hem damar endotel öýjüklerine birleşip biler.Trombositler garramakdan we ýok bolmakdan başga-da, fiziologiki funksiýalarynda hem sarp edilip bilner.Garry trombositler dalak, bagyr we öýken dokumalaryna siňýär.
1. Trombositleriň ultrastrukturasy
Adaty şertlerde trombositler iki tarapynda-da ortaça diametri 2-3 μ m bolan birneme konweks diskler ýaly görünýär.Ortaça göwrüm 8 μ M3.Trombositler optiki mikroskopda belli bir gurluşy bolmadyk nukleirlenen öýjüklerdir, ýöne elektron mikroskop astynda çylşyrymly ultrastrukturany synlamak bolýar.Häzirki wagtda trombositleriň gurluşy, adatça, töweregine, sol jel meýdanyna, Organelle meýdanyna we ýörite membrananyň ulgamyna bölünýär.
Adaty trombositleriň üstü tekiz, kiçijik konkaw gurluşlar görünýär we açyk kanal ulgamy (OCS).Trombositleriň daş-töweregi üç bölekden durýar: daşky gatlak, birlik membranasy we submembran meýdany.Palto esasan GP Ia, GP Ib, GP IIa, GP IIb, GP IIIa, GP IV, GP V, GP IX we ş.m. ýaly dürli glikoproteinlerden (GP) durýar, dürli ýelimleýiş reseptorlaryny emele getirýär we birigip bilýär TSP, trombin, kollagen, fibrinogen we ş.m. trombositleriň koagulýasiýa we immun kadalaşdyrylyşyna gatnaşmagy möhümdir.Plazma membranasy diýlip hem atlandyrylýan birlik membranasynda lipid bilýerine ýerleşdirilen belok bölejikleri bar.Bu bölejikleriň sany we paýlanyşy trombositleriň ýelmeşmegi we koagulýasiýa funksiýasy bilen baglanyşykly.Membranada membrananyň içinde we daşynda ion konsentrasiýasynyň tapawudyny saklaýan Na + - K + - ATPase bar.Submembran zonasy birlik membranasynyň aşaky bölegi bilen mikrotubulyň daşky tarapynyň arasynda ýerleşýär.Submembran meýdanynda trombositleriň ýelmeşmegi we agregasiýasy bilen baglanyşykly submembran filamentleri we aktin bar.
Trombositleriň sol gel sebitinde mikrotubulalar, mikrofilamentler we submembran filamentleri hem bar.Bu maddalar trombositleriň skelet we gysyş ulgamyny emele getirýär, trombositleriň deformasiýasynda, bölejikleriň bölünip çykmagynda, uzalmagynda we palta gysylmagynda möhüm rol oýnaýar.Mikrotubulalar Tubulinden durýar, trombosit belogynyň 3% -ini tutýar.Olaryň esasy wezipesi trombositleriň görnüşini saklamakdyr.Mikrofilamentlerde esasan trombositlerde iň köp belok bolan aktin bar we trombosit belogynyň 15% ~ 20% -ini tutýar.Submembran filamentleri, esasan, süýümi düzýän komponentler bolup, aktin bilen baglaýjy belok bilen Actin birleşmegine kömek edip biler.Ca2 + barlygy sebäpli, aktin protrombin, kontraktin, birleşdiriji belok, ko aktin, miýozin we ş.m. bilen trombositleriň görnüşiniň üýtgemegini, psevopodiumyň emele gelmegini, öýjükleriň gysylmagyny we beýleki hereketleri amala aşyrýar.
1-nji tablisa Trombosit membranasynyň glikoproteinleri
Organelle meýdançasy, trombositleriň işine möhüm täsir edýän trombositlerde Organelle görnüşleriniň köp bolan ýeridir.Şeýle hem häzirki zaman lukmançylygynda gözleg nokady.Organelle sebitindäki iň möhüm komponentler α bölejikler, dykyz bölejikler （δ bölejikler) we lizozoma λ icles bölejikler we ş.m. ýaly dürli bölejikler, jikme-jiklikler üçin 1-nji tablisa serediň.α Granulalar beloklary bölüp bilýän trombositlerde saklanýan ýerlerdir.Her trombositde ondan gowrak α Bölejikler bar.1-nji tablisada diňe deňeşdirilen esasy komponentler sanalandyr we awtoryň gözlegine görä, granulalarda trombositlerden alnan faktorlaryň (PDF) 230-dan gowrak derejesi bar.Dykyz bölejikleriň gatnaşygy α Bölejikler birneme kiçidir, diametri 250-300nm, her trombositde 4-8 dykyz bölejik bar.Häzirki wagtda ADP we ATP-leriň 65% -iniň trombositlerdäki dykyz bölejiklerde, gandaky 5-HT-nyň 90% -iniň dykyz bölejiklerde saklanýandygy anyklandy.Şonuň üçin dykyz bölejikler trombositleriň birleşmegi üçin möhümdir.ADP we 5-HT goýbermek ukyby trombositleriň bölünip çykmagyna baha bermek üçin kliniki taýdan hem ulanylýar.Mundan başga-da, bu sebitde mitokondriýa we Lizosoma bar, bu hem şu ýyl içerde we daşary ýurtlarda gözleg nokady.Fiziologiýa we lukmançylyk boýunça 2013-nji ýylyň Nobel baýragy, öýjükli ulag mehanizmleriniň syrlaryny açanlygy üçin üç alym Jeýms E. Rotman, Randy W. Şekman we Tomas C. ü dhof bilen sylaglandy.Öýjükli jisimler we Lizosoma arkaly trombositlerdäki maddalaryň we energiýanyň alyş-çalşynda näbelli meýdanlar hem bar.
Memörite membrana ulgamynyň meýdany OCS we dykyz turba ulgamyny (DTS) öz içine alýar.OCS trombositleriň içki bölegine çümüp, trombositleriň üstki plazma bilen kontaktda ep-esli köpelýän turbageçiriji ulgamydyr.Şol bir wagtyň özünde, dürli maddalaryň trombositlere girmegi we trombositleriň dürli bölejik mazmunyny goýbermegi üçin öýjükli kanaldyr.DTS turbageçirijisi daşarky dünýä bilen baglanyşykly däl we gan öýjükleriniň içindäki maddalaryň sintezi üçin ýerdir.
2. Trombositleriň fiziologiki funksiýasy
Trombositleriň esasy fiziologiki funksiýasy gemostaz we trombozlara gatnaşmakdyr.Fiziologiki gemostaz döwründe trombositleriň işleýşini takmynan iki basgançaga bölüp bolar: başlangyç gemostaz we ikinji derejeli gemostaz.Trombositler gemostazyň iki basgançagynda-da möhüm rol oýnaýar, ýöne olaryň işleýän aýratyn mehanizmleri henizem tapawutlanýar.
1) Trombositleriň başlangyç gemostatiki funksiýasy
Başlangyç gemostaz döwründe emele gelen tromb esasan ak trombdyr we trombositleriň ýelmeşmegi, deformasiýa, goýberilmegi we jemlenmegi ýaly işjeňleşme reaksiýalary esasy gemostaz prosesinde möhüm mehanizmlerdir.
I. Trombositleriň ýelme reaksiýasy
Trombositler bilen trombosit däl ýüzleriň arasyndaky ýelmeşige trombosit ýelimi diýilýär, bu damar zeperlenenden soň adaty gemostatiki reaksiýalara gatnaşmakda ilkinji ädim we patologiki trombozda möhüm ädimdir.Damar damarlaryndan şikes alandan soň, bu gäminiň içinden akýan trombositler damar endoteliniň aşagyndaky dokumanyň üstünde işjeňleşýär we şikes ýeten ýerinde ýüze çykan kollagen süýümlerine derrew ýapyşýar.10 minutda ýerli goýlan trombositler iň ýokary bahasyna ýetip, ak gan damarlaryny emele getirdi.
Trombositleriň ýelmeşmegine gatnaşýan esasy faktorlara trombosit membranasynyň glikoprotein GP (GP Ⅰ), fon Willebrand faktory (vW faktor) we subendotel dokumasyndaky kollagen degişlidir.Damar damaryndaky bar bolan kollageniň esasy görnüşleri I, III, IV, V, VI we VII görnüşlerdir, olaryň arasynda I, III we IV kollagen akym şertlerinde trombositleriň ýelme prosesi üçin iň möhümdir.WW faktory trombositleriň I, III we IV kollagen görnüşlerine ýelmeşmegini üpjün edýän köpri bolup, trombosit membranasyndaky glikoproteiniň ýörite reseptory GP Ib trombosit kollageniniň esasy ýeri.Mundan başga-da, trombosit membranasyndaky glikoproteinler GP IIb / IIIa, GP Ia / IIa, GP IV, CD36 we CD31 hem kollageniň ýelmeşmegine gatnaşýar.
II.Trombositleriň jemleniş reaksiýasy
Trombositleriň biri-birine ýapyşmagy hadysasyna agregasiýa diýilýär.Toplum reaksiýasy ýelme reaksiýasy bilen ýüze çykýar.Ca2 + bar bolsa, trombosit membranasy glikoprotein GPIIb / IIIa we fibrinogen agregatlary dargadylan trombositler.Trombositleriň birleşmegi iki dürli mehanizm bilen ýüze çykyp biler, biri dürli himiki induktorlar, beýlekisi akym şertlerinde gyrkym stresleri sebäpli ýüze çykýar.Toplumyň başynda trombositler disk görnüşinden sferik görnüşe üýtgeýär we ownuk tikenlere meňzeýän käbir ýalan aýaklary uzadýar;Şol bir wagtyň özünde, trombositleriň degranulýasiýasy ilki dykyz bölejiklerde saklanýan ADP we 5-HT ýaly işjeň maddalaryň bölünip çykmagyna degişlidir.ADP, 5-HT-iň çykmagy we käbir Prostaglandiniň öndürilmegi jemlenmek üçin gaty möhümdir.
ADP trombositleriň birleşmegi üçin iň möhüm madda, esasanam trombositlerden çykýan endogen ADP.Trombositleriň asmagyna az mukdarda ADP (konsentrasiýa 0.9) goşuň μ Mol / L-den aşakda) trombositleriň birleşmegine sebäp bolup biler, ýöne çalt depolimerizasiýa edip biler;ADP (1.0) ortaça dozalary goşulsa mol mol / L töwereginde, trombositler tarapyndan goýberilen endogen ADP sebäpli dörän ilkinji agregasiýa tapgyry we depolimerizasiýa fazasy gutarandan gysga wagtyň içinde ikinji yzyna gaýtaryp bolmajak jemleýiş fazasy ýüze çykýar;Köp mukdarda ADP goşulsa, çaltlyk bilen jemlenmegiň ikinji tapgyryna girýän yzyna dolanyp bolmajak birleşmä sebäp bolýar.Trombositleriň togtadylyşyna dürli dozalarda trombin goşmak, trombositleriň birleşmegine hem sebäp bolup biler;ADP-e meňzeş, dozasy kem-kemden köpelýärkä, tersine jemlenmegi diňe birinji tapgyrdan jemlenişiň iki fazasynyň peýda bolmagyna, soň bolsa jemlemegiň ikinji tapgyryna gönüden-göni girip bolýar.Endogen ADP-iň adenozin bilen bölünip çykmagynyň öňüni almak, trombiniň döremeginden döreýän trombositleriň birleşmegini saklap bilýändigi sebäpli, trombiniň trombosit öýjük membranasyndaky trombin reseptorlary bilen baglanyşygy sebäpli, endogen ADP-iň çykmagyna sebäp bolup biljekdigini görkezýär.Kollageniň goşulmagy togtadyşda trombositleriň birleşmegine hem sebäp bolup biler, ýöne ikinji tapgyrda diňe yzyna gaýtaryp bolmajak agregasiýa, adatça, kollagen sebäpli dörän ADP-iň endogen bölünip çykmagyna sebäp bolandyr öýdülýär.Trombositleriň birleşmegine sebäp bolup bilýän maddalar trombositlerde CAMP-i azaldyp biler, trombositleriň birleşmegini saklaýan maddalar bolsa CAMP-ni artdyryp biler.Şonuň üçin häzirki wagtda CAMP-iň peselmegi trombositlerde Ca2 + köpelmegine sebäp bolup, endogen ADP-iň çykmagyna kömek edip biler diýip hasaplanýar.ADP trombositleriň birleşmegine sebäp bolýar, bu bolsa Ca2 + we fibrinogeniň bolmagyny, şeýle hem energiýa sarp edilmegini talap edýär.
Trombositleriň roly Prostaglandin Trombosit plazma membranasynyň fosfolipidinde Arahidon turşusy, trombosit öýjüginde A2 fosfatid kislotasy bar.Trombositler üstünde işjeňleşdirilende, Fosfolipaza A2 hem işjeňleşýär.Fosfolipaza A2 katalizinde, arahidon turşusy plazma membranasyndaky fosfolipidlerden bölünýär.Arahidon turşusy trombosit siklooksigenazyň we Tromboksan sintazynyň katalizinde köp mukdarda TXA2 emele getirip biler.TXA2 trombositlerde CAMP-ni azaldýar, netijede trombositleriň birleşmegi we vasokonstriksiýa täsiri bolýar.TXA2 hem durnuksyz, şonuň üçin çalt hereketsiz TXB2-e öwrülýär.Mundan başga-da, adaty damar endotel öýjüklerinde trombositlerden prostatiklin (PGI2) önümçiligini katalizläp bilýän prostatiklin sintaz bar.PGI2 trombositlerde CAMP-ni artdyryp biler, şonuň üçin trombositleriň birleşmegine we Vasokonstriksiýa güýçli täsir edýär.
Adrenalin α 2-den geçip biler. Adrenergiki reseptoryň araçylygy (0,1 ~ 10) μ Mol / L konsentrasiýasy bilen bipaziki trombositleriň birleşmegine sebäp bolup biler.Pes konsentrasiýalarda trombin (<0,1 ol mol / L-de, trombositleriň birinji fazasynyň jemlenmegi esasan PAR1 sebäpli ýüze çykýar; ýokary konsentrasiýalarda (0,1-0.3) ol Mol / L-de ikinji fazanyň jemlenmegi PAR1 we PAR4 tarapyndan ýüze çykyp biler Trombosit agregasiýasynyň güýçli induktorlaryna trombositleri işjeňleşdiriji faktor (PAF), kollagen, wW faktor, 5-HT we ş.m. girýär. Trombositleriň birleşmegi, hiç hili induktor bolmazdan gönüden-göni mehaniki herekete sebäp bolup biler. Bu mehanizm esasan arterial trombozda işleýär. ateroskleroz.
III.Trombositleriň goýberilmegi reaksiýasy
Trombositler fiziologiki gyjyndyrmalara sezewar bolanda, dykyz bölejiklerde saklanýar partic Bölejiklerde we lizozomlarda köp maddalaryň öýjüklerden kowulmagy hadysasyna goýberiş reaksiýasy diýilýär.Trombositleriň köpüsiniň işleýşi reaksiýa wagtynda emele gelen ýa-da goýberilen maddalaryň biologiki täsiri arkaly gazanylýar.Trombositleriň birleşmegine sebäp bolýan induktorlaryň hemmesi diýen ýaly goýberiş reaksiýasyna sebäp bolup biler.Goýberme reaksiýasy, adatça trombositleriň birinji fazasy jemlenenden soň ýüze çykýar we goýberiş reaksiýasy bilen çykarylan madda ikinji fazanyň jemlenmegine sebäp bolýar.Goýberme reaksiýalaryna sebäp bolýan induktorlary takmynan bölmek bolar:
i.Gowşak induktor: ADP, adrenalin, Norepinefrin, vazopressin, 5-HT.
ii.Orta induktorlar: TXA2, PAF.
iii.Güýçli induktorlar: trombin, aşgazan asty ferment, kollagen.
2) Trombositleriň gan ýygnanmagyndaky roly
Trombositler esasan fosfolipidler we membrananyň glikoproteinleri arkaly dürli garynlaşma reaksiýalaryna, şol sanda adsorbsiýa we koagulýasiýa faktorlarynyň işjeňleşmegine (IX, XI we XII faktorlar), fosfolipid membranalarynyň üstünde toplumlary öňe sürýän koagulýasiýa emele gelmegine we protrombiniň emele gelmegine kömek edýär.
Trombositleriň üstündäki plazma membranasy fibrinogen, V faktor, XI faktor, XIII faktor we ş.m. ýaly dürli koagulýasiýa faktorlary bilen baglanyşýar α Bölejiklerde fibrinogen, XIII faktor we käbir trombosit faktorlary (PF) bar, olaryň arasynda PF2 we PF3 ikisi hem gan ýygrylmagyna kömek edýär.PF4 heparini zyýansyzlandyryp biler, PF6 bolsa fibrinolizi saklaýar.Trombositler üstünde işjeňleşdirilende, XII we XI koagulýasiýa faktorlarynyň ýerüsti işjeňleşdiriş prosesini çaltlaşdyryp bilerler.Trombositler bilen üpjün edilen fosfolipidiň üstü (PF3) protrombiniň işjeňleşmegini 20000 esse çaltlaşdyrar diýlip çaklanylýar.Xa we V faktorlary bu fosfolipidiň ýüzüne birleşdirenden soň, antitrombin III we hepariniň inhibitor täsirlerinden goralyp bilner.
Trombositler gemostatik trombany emele getirende, koagulýasiýa prosesi eýýäm ýerli bolup geçdi we trombositler köp mukdarda fosfolipid ýüzüni açdy we X faktoryň we protrombiniň işjeňleşmegi üçin örän amatly şertleri döretdi.Trombositler kollagen, trombin ýa-da kaolin bilen gyjyndyrylanda, trombosit membranasynyň daşyndaky sfingomiýelin we fosfatidilkolin içerde fosfatidil etanolamin we fosfatidilserin bilen öwrüler, netijede membrananyň üstündäki fosfatidil etanolamin we fosfatidilserin köpelýär.Trombositleriň üstünde agdarylan ýokardaky fosfatidil toparlary, trombositleriň işjeňleşmegi wagtynda membrananyň üstünde wezikulalaryň emele gelmegine gatnaşýar.Wezikullar bölünip, mikrokapsulalary emele getirmek üçin gan aýlanyşyna girýärler.Wezikullar we mikrokapsulalar protrombiniň ýygnalmagyna we işjeňleşmegine kömek edýän we gan ýygrylmagyna kömek edýän fosfatidilserine baýdyr.
Trombositler jemlenenden soň, α partic Bölejiklerde dürli trombosit faktorlarynyň bölünip çykmagy gan süýümleriniň döremegine we köpelmegine kömek edýär we beýleki gan öýjüklerini duzak emele getirýär.Şonuň üçin trombositler kem-kemden dargasa-da, gemostatiki emboli köpelip biler.Gan damarlarynda galan trombositlerde gan süýüm ulgamyna çenli uzalyp gidýän psevopodiýa bar.Bu trombositlerdäki gysyjy beloklar, gan damarlarynyň yza çekilmegine, zardyň gysylmagyna we damar boşlugyny berk ýapýan berk gemostatiki wilka öwrülmegine sebäp bolýar.
Trombositler we ýerdäki garynlaşma ulgamy işjeňleşdirilende, fibrinolitiki ulgamy hem işjeňleşdirýär.Trombositlerdäki plazmin we işjeňleşdiriji çykar.Gan süýümlerinden we trombositlerden serotoniniň bölünip çykmagy endotel öýjükleriniň işjeňleşdirijileriň çykmagyna sebäp bolup biler.Şeýle-de bolsa, trombositleriň dargamagy we PF6 we proteizleri saklaýan beýleki maddalaryň çykmagy sebäpli, gan damarlarynyň emele gelmeginde fibrinolitiki işjeňlik täsir etmeýär.
This Bu makalanyň mazmuny gaýtadan çap edilýär we bu makaladaky mazmunyň takyklygy, ygtybarlylygy ýa-da dolulygyna hiç hili kepillik bermeýäris we bu makalanyň pikirleri üçin jogapkärçilik çekmeýäris.）
Iş wagty: Iýun-13-2023