Esasy dyz osteoartrit (OA) dolandyryp bolmaýan degeneratiw kesel bolup galýar.Ömrüň dowamlylygy we semizlik epidemiýasy bilen OA ösýän ykdysady we fiziki ýüklere sebäp bolýar.Dyz OA dowamly muskul-skelet keselidir, netijede hirurgiki gatyşmagy talap edip biler.Şonuň üçin hassalar trombositlere baý plazmany (PRP) ejir çeken dyz bogunlaryna sanjym ýaly hirurgiki däl bejergileri gözlemegi dowam etdirýärler.
Jaýaram we başganyň pikiriçe, PRP OA üçin döreýän bejergidir.Şeýle-de bolsa, netijeliliginiň kliniki subutnamalary henizem ýetmezçilik edýär we hereket mehanizmi näbellidir.PRP-ni dyz OA-da ulanmak bilen baglanyşykly geljegi uly netijeleriň bardygyna garamazdan, netijeliligi, adaty dozalary we gowy taýýarlyk usullary bilen baglanyşykly anyk subutnamalar ýaly möhüm soraglar näbelli bolup galýar.
Dyz OA dünýä ilatynyň 10% -den gowragyna täsir eder, ömri 45%.Häzirki zaman görkezmeleri farmakologiki däl (mysal üçin, maşk) we farmakologiki bejergileri maslahat berýär, meselem, agyzdan çykýan steroid ýokançlyga garşy dermanlar (NSAID).Şeýle-de bolsa, bu bejergileriň adatça diňe gysga möhletli peýdalary bar.Mundan başga-da, oňaýsyzlygy bolan näsaglarda neşe serişdeleriniň ulanylmagy kynçylyklar sebäpli çäklidir.
Içerki kortikosteroidler, adatça, gysga möhletli agyryny azaltmak üçin ulanylýar, sebäbi peýdasy birnäçe hepde bilen çäklenýär we gaýtalanýan sanjymlar kıkyrtagyň ýitmegi bilen baglanyşyklydygy görkezildi.Käbir awtorlar gialuron turşusynyň (HA) ulanylmagynyň jedelli bolandygyny aýdýarlar.Şeýle-de bolsa, beýleki awtorlar 5-den 13 hepde (käte 1 ýyla çenli) hepdede 3-5 gezek sanjymdan soň agyryny ýeňilleşdirýändigini habar berdiler.
Aboveokardaky alternatiwalar başa barmasa, dyz artroplastikasy (TKA) köplenç täsirli bejergi hökmünde maslahat berilýär.Şeýle-de bolsa, bu gaty gymmat we lukmançylyk we operasiýadan soňky ýaramaz täsirleri öz içine alyp biler.Şonuň üçin dyz OA üçin alternatiw howpsuz we täsirli bejergileri kesgitlemek möhümdir.
PRP ýaly biologiki bejergiler ýaňy-ýakynda dyz OA-ny bejermek üçin derňeldi.PRP trombositleriň köp konsentrasiýasy bolan otologiki gan önümidir.PRP-iň täsirliligi, ösüş faktorlarynyň we beýleki molekulalaryň, şol sanda trombositlerden alnan ösüş faktorynyň (PDGF), ösüş faktoryny (TGF) -beta, insuline meňzeş ösüş faktorynyň görnüşi (IGF-I) bilen baglanyşyklydyr öýdülýär. we damar endotel ösüş faktory (VEGF).
Birnäçe neşir PRP-iň dyz OA-ny bejermek üçin geljegi uly bolup biljekdigini görkezýär.Şeýle-de bolsa, köpler iň oňat usul bilen ylalaşmaýarlar we netijelerini dogry seljermegi çäklendirýän köp sanly çäklendirmeler bar.Hasabatda ulanylýan taýýarlyk we sanjym usullarynyň birmeňzeşligi, ideal PRP ulgamyny kesgitlemekde çäklendirme bolup durýar.Mundan başga-da, synaglaryň köpüsi HA-ny özi bilen jedelli deňeşdiriji hökmünde ulandy.Käbir synaglar PRP-ni plasebo bilen deňeşdirdi we 6 we 12 aýda duzdan has gowy alamatlaryň gowulaşandygyny görkezdi.Şeýle-de bolsa, bu synaglarda ep-esli metodiki kemçilikler bar, şol bir wagtyň özünde peýdasynyň artykmaç bolup biljekdigini görkezýän dogry kör bolmazlyk.
Dyz OA-ny bejermekde PRP-iň artykmaçlyklary aşakdakylar: çalt taýýarlanmagy we minimal invazivligi sebäpli ulanmak gaty amatly;bar bolan jemgyýetçilik saglygy goraýyş hyzmatlarynyň we enjamlarynyň ulanylmagy sebäpli has amatly usul;we howpsuz bolmagy ähtimal, sebäbi ol otolog önüm.Öňki neşirlerde diňe ownuk we wagtlaýyn kynçylyklar bardy.
Bu makalanyň maksady, PRP-iň häzirki molekulýar hereket mehanizmini we dyz OA näsaglarynda PRP-artikulýar sanjymynyň netijeliligini gözden geçirmekdir.
Trombositlere baý plazmanyň hereketiniň molekulýar mehanizmi
“Cochrane Library” we “PubMed” (MEDLINE) dyz OA-da PRI bilen baglanyşykly gözlegler derňeldi.Gözleg döwri gözleg motorynyň başyndan 2021-nji ýylyň 15-nji dekabry aralygynda. Diňe awtorlaryň iň gyzykly hasaplaýan dyz OA-daky PRP gözlegleri hem bar.PubMed 454 makalany tapdy, şolardan 80-si saýlandy.Koçrane kitaphanasynda jemi 80 salgylanma bilen indekslenen bir makala tapyldy.
2011-nji ýylda neşir edilen gözleg, OA-ny dolandyrmakda ösüş faktorlarynyň (TGF-β superfamily, fibroblast ösüş faktor maşgalasynyň agzalary, IGF-I we PDGF) ulanylmagynyň geljegi uludygyny görkezdi.
2014-nji ýylda Sandman we başgalar.OA bogun dokumasynyň PRP bejergisiniň katabolizmiň peselmegine sebäp bolandygyny habar berdi;Şeýle-de bolsa, PRP matrisa metalloproteinaz 13-iň ep-esli azalmagyna, sinowial öýjüklerde gialuronan sintaz 2 aňlatmasynyň köpelmegine we kıkyrdagyň sintez işjeňliginiň ýokarlanmagyna sebäp boldy.Bu gözlegiň netijesi, PRP-iň endogen HA önümçiligini höweslendirýändigini we kıkyrtyk katabolizmasyny azaldýandygyny görkezýär.PRP, şeýle hem, çişiriji araçylaryň konsentrasiýasyny we sinowial we kondrositlerde gen aňlatmagyny saklady.
2015-nji ýylda geçirilen gözegçilik barlaghanasy PRP-iň adam dyzynyň kıkyrdagynda we sinowial öýjüklerinde öýjükleriň köpelmegine we ýerüsti beloklaryň bölünip çykmagyna ep-esli derejede itergi berendigini görkezdi.Bu gözegçilikler, PRP-iň dyz OA-ny bejermekde täsiri bilen baglanyşykly biohimiki mehanizmleri düşündirmäge kömek edýär.
Hatab we başganyň habar beren murin OA modelinde (gözegçilik edilýän laboratoriýa barlagy).2018-nji ýylda köp sanly PRP goýberiji sanjym agyry we sinowial galyňlygy peseltdi, ähtimal makrofag görnüşleri bilen araçylyk edilipdi.Şeýlelik bilen, bu sanjymlar agyry we sinowial çişmegi azaldana meňzeýär we irki döwürdäki OA hassalarynda OA ösüşini bökdäp biler.
2018-nji ýylda “PubMed” maglumatlar bazasynyň edebiýatyna syn, OA-nyň PRP bejergisiniň peýdaly kliniki täsirlerine ýetmek üçin möhüm bolup biljek Wnt / β-katenin ýoluna modulirleýji täsir edýändigi barada netijä geldi.
2019-njy ýylda Liu we başgalar.PRP-den alnan ekzozomlaryň OA-ny ýeňilleşdirmäge gatnaşýan molekulýar mehanizmini derňedi.Öýjükli aragatnaşykda ekzozomlaryň möhüm rol oýnaýandygyny bellemek möhümdir.Bu gözlegde, esasy towşan kondrositleri izolirlendi we OA in vitro modelini döretmek üçin interleukin (IL) -1β bilen bejerildi.Oaragyň ýaýramagy, göçmegi we apoptoz barlaglary ölçeldi we PRP-den alnan ekzozomlar bilen OA-nyň bejeriş täsirine baha bermek üçin işjeňleşdirilen PRP arasynda deňeşdirildi.Wnt / β-katenin signalizasiýa ýoluna gatnaşýan mehanizmler günbatar blot derňewi bilen derňeldi.PRP-den alnan ekzozomlaryň vitro we vivo işjeňleşdirilen PRP-den OA-da meňzeş ýa-da has gowy bejeriş täsiriniň bardygy anyklandy.
2020-nji ýylda hasabatdan soňky OA-nyň syçan modelinde Jaýaram we başg.PRP-iň OA ösüşine we kesel bilen baglanyşykly giperalgeziýa täsirleriniň leýkositlere bagly bolup biljekdigini öňe sürüň.Şeýle hem, leýkositleriň pes PRP (LP-PRP) we az mukdarda leýkositlere baý PRP (LR-PRP) göwrümiň we ýerüsti ýitgileriň öňüni alýandygyny bellediler.
Netijeler Yangaň we başg.2021-nji ýyldaky gözleg, PRP-iň gipoksiýa täsir edip bilmeýän 2α faktoryny saklap, IL-1β öjükdirilen kondrosit apoptozyny we çişmegini azyndan bölekleýin güýçlendirendigini görkezdi.
PRP ulanyp, OA-nyň syçan modelinde Gün we ş.m.mikroRNA-337 we mikroRNA-375, çişmä we apoptoza täsir edip, OA-nyň ösüşini gijikdirýändigi anyklandy.
Shean we başganyň pikiriçe, PRP-iň biologiki işjeňligi köptaraply: trombosit alfa granulalary VEGF we TGF-beta ýaly dürli ösüş faktorlarynyň çykmagyna kömek edýär we ýadro faktory-κB ýoluny saklamak bilen çişme kadalaşýar.
Iki toplumdan taýýarlanan PRP-de gülkünç faktorlaryň konsentrasiýalary we gülkünç faktorlaryň makrofag fenotipine täsiri öwrenildi.Öýjükli komponentleriň we iki toplumyň kömegi bilen arassalanan PRP arasyndaky gülkünç faktor konsentrasiýalarynyň tapawudyny tapdylar.Awtologiki belok ergini LR-PRP toplumynda M1 we M2 makrofag bilen baglanyşykly faktorlaryň has köp konsentrasiýasy bar.Monositlerden alnan makrofaglaryň we M1 polýarlaşdyrylan makrofaglaryň medeni gurşawyna PRP adatdan daşary goşulmagy, PRP-iň M1 makrofag polýarizasiýasyny saklaýandygyny we M2 makrofag polýarizasiýasyny öňe sürendigini görkezdi.
2021-nji ýylda Szwedowski we başg.PRP sanjymyndan soň OA dyz bogunlarynda bölünip çykýan ösüş faktorlary beýan edilýär: çiş nekroz faktory (TNF), IGF-1, TGF, VEGF, trombospondin sebäpleri, interleukinler, matrisa metalloproteinazalar, epidermal ösüş faktory, gepatositleriň ösüş faktory, fibroblastlar. ösüş faktory, keratinositleriň ösüş faktory we trombosit faktory 4.
1. PDGF
PDGF ilkinji gezek trombositlerde tapyldy.Tripsin bilen aňsatlyk bilen gidrolizlenýän ýylylyga çydamly, kislota çydamly, kationiki polipeptiddir.Döwülen ýerlerde ýüze çykýan iň irki ösüş faktorlaryndan biridir.Osteoblastlary himotaktiki we köpelýän, kollagen sinteziniň ukybyny ýokarlandyrýan we osteoklastlaryň siňmegine kömek edip, süňkleriň emele gelmegine kömek edýän trawmatiki süňk dokumalarynda ýokary derejede ýüze çykýar.Mundan başga-da, PDGF fibroblastlaryň köpelmegine we tapawutlanmagyna kömek edip, dokumalaryň täzelenmegine kömek edip biler.
2. TGF-B
TGF-B 2 zynjyrdan ybarat polipeptid bolup, parakrin we / ýa-da awtokrin görnüşinde fibroblastlara we osteoblastlara täsir edýär, osteoblastlaryň we osteoblastlaryň köpelmegine we himokin, osteoprogenitor hökmünde kollagen süýümleriniň sintezine itergi berýär. öýjükler ýaralanan süňk dokumalaryna siňýär we osteoklastlaryň emele gelmegi we siňdirilmegi saklanýar.TGF-B ECM (öýjükden daşary matrisa) sintezini hem kadalaşdyrýar, neýtrofillere we monositlere himotaktiki täsir edýär we ýerli çişme täsirlerine araçylyk edýär.
3. VEGF
VEGF, damar endotel öýjükleriniň üstündäki reseptorlary awtokrin ýa-da parakrin arkaly baglanyşdyrýan, endotel öýjükleriniň köpelmegine kömek edýän, täze gan damarlarynyň emele gelmegine we döredilmegine itergi berýän, döwük uçlaryna kislorod iberýän, metabolik galyndylary daşaýan dimerik glikoproteindir. .süňkleriň täzeleniş meýdanynda metabolizm üçin amatly mikro-gurşawy üpjün etmek.Soňra, VEGF-iň täsiri bilen, osteoblast diferensiýasynyň gidroksidi fosfataz işjeňligi güýçlendirilýär we döwükleriň bejergisini ýokarlandyrmak üçin ýerli kalsiý duzlary goýulýar.Mundan başga-da, VEGF döwük töweregindäki ýumşak dokumanyň gan üpjünçiligini gowulandyryp, ýumşak dokumalaryň abatlanmagyna kömek edýär we döwükleriň bejergisine kömek edýär we PDGF bilen özara täsirleşýär.
4. EGF
EGF, matrisa sintezini we çökdürilmegini öňe sürýän, süýümli dokumalaryň emele gelmegini öňe sürýän we süňk dokumalarynyň emele gelmegini çalmak üçin süňklere öwrülmegini dowam etdirýän güýçli dokma öýjükleriniň bölünmegine we köpelmegine itergi berýän güýçli öýjük bölünişidir.EGF döwükleri bejermekde gatnaşýan başga bir faktor, fosfolipaz A-ny işjeňleşdirip, şeýlelik bilen epitel öýjüklerinden arahidon turşusynyň bölünip çykmagyna we siklooksigenazyň we lipoksigenazyň işini kadalaşdyrmak arkaly prostaglandinleriň sintezine itergi bermegidir.Rezorbsiýanyň we soňra süňkleriň emele gelmeginiň roly.EGF döwükleriň bejeriş prosesine gatnaşýandygyny we döwükleriň bejergisini çaltlaşdyryp biljekdigini görmek bolýar.Mundan başga-da, EGF epidermal öýjükleriň we endotel öýjükleriniň köpelmegine kömek edip biler we endotel öýjükleriniň ýaranyň ýüzüne geçmegine itergi berip biler.
5. IGF
IGF-1, süňkdäki reseptorlar bilen baglanyşýan we reseptor awtofosforilýasiýasyndan soň tirozin proteazyny işjeňleşdirýän bir zynjyrly polipeptid bolup, insulin reseptor substratlarynyň fosforilýasiýasyna kömek edýär we şeýlelik bilen öýjükleriň ösüşini, köpelmegini we metabolizmasyny kadalaşdyrýar.Osteoblastlary we osteoblastlary höweslendirip, kıkyrtyk we süňk matrisasynyň döremegine kömek edip biler.Mundan başga-da, osteoblastlaryň we osteoklastlaryň diferensiýalaşdyrylmagyna we emele gelmegine we olaryň işleýiş işlerine araçylyk edip, süňkleriň täzeden düzülmeginde möhüm rol oýnaýar.Mundan başga-da, IGF ýaralary bejermekde möhüm faktorlardan biridir.Fibroblastlaryň öýjük sikline girmegine kömek edýän we fibroblastlaryň diferensiýasyny we sintezini höweslendirýän faktor.
PRP trombositleriň we merkezden gaçyrylan gandan emele gelýän ösüş faktorlarynyň awtologiki konsentrasiýasydyr.Trombosit konsentratlarynyň başga iki görnüşi bar: trombositlere baý fibrin we plazma baý ösüş faktory.PRP diňe suwuk gandan alyp bolýar;serumdan ýa-da ganly gandan PRP almak mümkin däl.
Gan ýygnamak we PRP almak üçin dürli täjirçilik usullary bar.Olaryň arasyndaky tapawutlar hassadan çekilmeli ganyň mukdaryny öz içine alýar;izolýasiýa usuly;merkezden gaçyryş tizligi;merkezden gaçyryşdan soň göwrümi jemlemek üçin mukdar;gaýtadan işlemegiň wagty;
Ganyň merkezden gaçyryş usullarynyň leýkositlere täsir edýändigi habar berildi.Sagdyn adamlardan 1 μL gandaky trombosit sanlary 150,000-den 300,000 aralygynda.Trombositler gan akmagy duruzmak üçin jogapkärdir.
Trombositleriň alfa granulalarynda ösüş faktorlary (meselem, ösüş faktorynyň beta üýtgemegi, insuline meňzeş ösüş faktory, epidermal ösüş faktory), himokinler, koagulantlar, antikoagulyantlar, fibrinolitiki beloklar, ýelmeýän beloklar, Integral membrana beloklary, immun araçylary ýaly dürli beloklar bar. , angiogen faktorlar we inhibitorlar, we bakterisid beloklary.
PRP hereketiniň takyk mehanizmi näbelli.PRP kondiljiň we kollageniň we proteoglikanlaryň biosintezini täzeden düzmekde kondrositleri höweslendirýän ýaly.Agyz we maxillofasial hirurgiýa (temporomandibular OA-ny goşmak bilen), dermatologiýa, oftalmologiýa, kardiotorasiki hirurgiýa we plastiki hirurgiýa ýaly dürli lukmançylyk hünärlerinde ulanyldy.
This Bu makalanyň mazmuny gaýtadan çap edilýär we bu makaladaky mazmunyň takyklygy, ygtybarlylygy ýa-da dolulygyna hiç hili kepillik bermeýäris we bu makalanyň pikirleri üçin jogapkärçilik çekmeýäris.）
Iş wagty: Iýul-27-2022